Όνομα: Πεταλίδι Διοικητική περιφέρεια: Μεσσηνία Με λίγα λόγια: γνωστό παραθεριστικό θέρετρό Πληθυσμός: 3.600 Τ.Κ.: 24005 Τηλ. πρόθεμα: 27220 Απόσταση από παραλία: 2 Λεπτά Απόσταση από Αθήνα: 260 Χλμ. Κύριο αξιοθέατο: οι μαγευτικές παραλίες τις περιοχής
ΠΕΤΑΛΙΔΙ
Το σημερινό Πεταλίδι έχει περίπου 1350 κατοίκους, βρίσκεται στη Δυτική ακτή του Μεσσηνιακού κόλπου και απέχει 26 χλμ. από την Kαλαμάτα. Xτισμένο στο μυχό του ομώνυμου όρμου, είναι από τα σημαντικότερα τουριστικά θέρετρα της Μεσσηνίας. Μέχρι το τέλος του 2010 ήταν αυτόνομος Δήμος, τώρα όμως ανήκει στον Καλλικρατικό Δήμο Μεσσήνης.
Η όμορφη κωμόπολη του Πεταλιδίου, συνδυάζει βουνό και θάλασσα με ένα ιδανικό τρόπο. Διαθέτει δε, σύγχρονες υποδομές, έχει εξελιχθεί σε σημαντικό τουριστικό προορισμό για Έλληνες και ξένους επισκέπτες.
Ιστορία.Στο Πεταλίδι βρίσκεται η ομηρική Αίπεια, όπου αργότερα (365 π.Χ.) χτίστηκε η Κορώνη. Είχε πολλούς καλοχτισμένους ναούς αφιερωμένους στην Παιδοτρόφο Αρτέμιδα, στον Ασκληπιό και στο Διόνυσο, ενώ το ορειχάλκινο άγαλμα του Διός Σωτήρος κοσμούσε την αγορά του.
Βόρεια του Πεταλιδίου, που ανοικοδομήθηκε το 1830, βρίσκεται το ανάκτορο των Νιχωρίων. Είναι ένας σημαντικός αρχαιολογικός χώρος με ευρήματα της πρωτοελλαδικής, καθώς και με κτίσματα της μεσοελλαδικής εποχής και των μυκηναϊκών χρόνων.
Εγκατάσταση Μανιατών. Πολλοί από τους κατοίκους του Πεταλιδίου είναι Μανιάτικης
καταγωγής.Με απόφαση του Ιωάννη Καποδίστρια τον Αύγουστο του 1830, αποφασίστηκε υπό του συνταγματάρχου Νικολάου Πιερράκου - Μαυρομιχάλη εγκατάστασις Μανιατών μετά την δημιουργίαν του νέου Ελληνικού κράτους. Η εγκατάσταση αυτή έγινε για να ευχαριστήση ο Ι. Καποδίστριας τους Μανιάτες,διαθέτοντάς τους δημόσια Γη. Για το λόγο αυτό συναντάμε ονόματα Μανιάτικης καταγωγής όπως πχ Τρουπάκης, Αυγουλέας, Γριβέας, Λιέας, Τσιτομενέας, Γιαννακάκος, Γιδάκος, Κουράκος, Ξαρχάκος, Παρασκευάκος, Στεφανάκος, Δαμήλος, Τσακάκος, Γρουσουζάκος, Δαιμονάκος κ.λπ
Γενικά. Το οδικό δίκτυο από Καλαμάτα είναι άσφαλτος αλλά έχει και λίγες στροφές.
Διαθέτει Αστυνομικό τμήμα, Αγροτικό Ιατρείο, Ταχυδρομείο,
1 Τραπέζα, 4 ξενοδοχεία,15 μονάδες Ενοικιαζομένων δωματίων - studios, 2 camping. Rent a Car, rent a Bike, ψαροταβέρνες ψησταριές, διάφορα Καφέ. Ένα μικρό λιμάνι για κότερα- ιστιοφόρα και ψαροκαίκα , Τεράστιες αμμουδερές παραλίες και πεντακάθαρες ακτές για πολύωρο κολύμπι.και σέρφινκ .
Διαθέτει Αστυνομικό τμήμα, Αγροτικό Ιατρείο, Ταχυδρομείο,
1 Τραπέζα, 4 ξενοδοχεία,15 μονάδες Ενοικιαζομένων δωματίων - studios, 2 camping. Rent a Car, rent a Bike, ψαροταβέρνες ψησταριές, διάφορα Καφέ. Ένα μικρό λιμάνι για κότερα- ιστιοφόρα και ψαροκαίκα , Τεράστιες αμμουδερές παραλίες και πεντακάθαρες ακτές για πολύωρο κολύμπι.και σέρφινκ .
 |
 |
ΠΕΤΑΛΙΔΙ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ
26 χλμ. από την Kαλαμάτα. Xτισμένο στο μυχό του ομώνυμου όρμου, είναι από παλιά το πιο μεγάλο κι οργανωμένο τουριστικό θέρετρο της Mεσσηνίας !!!
Στη δυτική ακτή του Μεσσηνιακού κόλπου είναι κτισμένη η πόλη του Πεταλιδίου. Η πόλη διαθέτει σύγχρονες τουριστικές υποδομές και πολλά αξιοθέατα και ευρήματα της αρχαίας και ρωμαϊκής εποχής.
Η σημερινή πόλη θεωρείται ότι είναι χτισμένη στην θέση της αρχαίας Κορώνης. Στο λόφο όπου βρισκόταν η ακρόπολη ανασκάφηκαν ίχνη οικοδομημάτων και λείψανα από το τείχος που κατασκεύασε ο Επιμελίδης το 369 π.Χ. Αξιόλογες είναι επίσης οι βυζαντινές εκκλησίες του Αγίου Νικολάου, της Ζωοδόχου Πηγής και ερείπια ενετικού κάστρου.
Πεταλιδί, ο βρίσκεται στη δυτική ακτή του Μεσσηνιακού Κόλπου, συνδυάζει βουνό και θάλασσα με ένα μοναδικό και ξεχωριστό τρόπο. Το Πεταλίδι σήμερα, διαθέτοντας σύγχρονες υποδομές, έχει εξελιχθεί σε τουριστικό προορισμό για Έλληνες και ξένους επισκέπτες. Εξαιτίας της θέσης του - έχει κτιστεί στην ομηρική Αίπεια- έχουν έρθει στο φως αρχαιολογικά ευρήματα τα οποία κατά κύριο λόγο φυλάσσονται στο μουσείο της Καλαμάτας όπως σκαλιστοί λίθοι, μαρμάρινοι κίονες, επιγραφές, θραύσματα αγαλμάτων, θεμέλια του τείχους της αρχαίας ακρόπολης, σαρκοφάγοι κ.α.
Στην περιοχή του Πεταλιδίου η αρχαιολογική σκαπάνη έχει εντοπίσει ναό της ρωμαϊκής εποχής και λουτρά της ίδιας περιόδου, σκαλισμένους λίθους, κίονες από μάρμαρο, επιγραφές, τμήματα αγαλμάτων, τμήματα του τείχους της Αρχαίας Ακροπόλεως, νεκροταφείο από τη Μυκηναϊκή περίοδο, το Θολωτό Τάφο στην Καρποφόρα και άλλα πολλά στοιχεία του παρελθόντος.
Η περιοχή παρουσιάζει τα τελευταία χρόνια στοιχεία που την καθιστούν πόλο έλξης για πολλούς επισκέπτες οι οποίοι μπορούν να απολαύσουν ήρεμες διακοπές.
ΑΙΠΕΙΑ-ΑΡΧΑΙΑ ΚΟΡΩΝΗ-ΠΕΤΑΛΙΔΙ
«επτά δε οι δώσω ευ ναιόμενα πτολίεθρα Καρδαμύλην ενόπην τε και ιρήν ποιήεσαν φηράς τε ζαθέας ηδ’ανθειαν βαθύλειμον καλήν τε αίπειαν και πήδασον αμπελλόεσαν» . ..Όμηρος
« Η Κορώνη είναι πόλη ευρισκόμενη στα δεξιά του Παμίσου...Το παλιό όνομα της πόλης είναι Αίπεια...» Παυσανίας.
«Η μεραρχία πήρε θέση στην παραλία του Πεταλιδίου, ένα αρχαίο χωριό που, στην τοποθεσία του βρίσκει κανείς πια μόνο καλύβες από κλαριά οι οποίες κατοικούνται από κεραμοποιούς που κατασκευάζουν κεραμίδια. Απέχουμε τέσσερις λεύγες από κάθε κατοικία.»...Γάλλος της στρατιάς του Μαιζόν σε επιστολή του (με ημερομηνία 24 Σεπτεμβρίου 1828)
«Τον Μάϊο μήνα, έφτασαν και τα στρατεύματα τα γαλλικά, με στρατηγό το Μαιζόν και με όλην την ύλην την πολεμικήν… και το στράτευμα όλο το είχε βγαλμένο εις το Πεταλίδιέξω εις την ξηράν.» … γράφει ο Κολοκοτρώνης, στα απομνημονεύματά του .
«Εις τον ορμόν του Πεταλιδίου, έλαβε η Ελλάς νέαν περί του μέλλοντος εγγύησιν.»... δήλωνε
Πεταλίδι, όρμος φυσικός, πανέμορφος, πραγματικό πέταλο, εξ ου και το όνομά του. Εδώ, στα ανατολικά παράλια της πολυθρύλητης Πυλίας, μπορεί κανείς να χαρεί παραλίες ποικιλόμορφες, απερίγραπτου κάλλους, μπορεί να γευτεί σπάνιες εκφάνσεις της φύσης. Όρμος που στα νερά του καθρεφτίστηκαν από τα προϊστορικά χρόνια μέχρι σήμερα, πόλεις τρεις: η ομηρική Αίπεια η «προικώα», η αρχαία Κορώνη των επαναπατρισθέντων Μεσσηνίων με τη βοήθεια των Βοιωτών, το σημερινό Πεταλίδι, τόπος αντίδωρο στους αγωνιστές του ΄21 για τους αγώνες και τις θυσίες τους, τόπος ιερός που ρίζωσε η λευτεριά του Νεοελληνικού κράτους. Σε τούτες τις ακρογιαλιές προσέγγιζαν ή άνοιγαν πανιά των Αχαιών τα καράβια. Σε τούτες τις αμμουδιές βρήκαν απάγκιο οι Γάλλοι απελευθερωτές του Μαιζόν, το 1928»
Κάπως έτσι περιέγραφε ο Δήμαρχος του πρώην Δήμου Πεταλιδίου κ. Ηλίας Κουστοδημητρόπουλος σε έναν τουριστικό οδηγό την περιοχή, μια περιγραφή που αποτυπώνει με τον καλύτερο και τον πιο χαρακτηριστικό τρόπο την ιστορική πορεία της περιοχής μας μέσα από το χρόνο.
Στην παρούσα εργασία επιλέξαμε να μελετήσουμε –αφού πρώτα κάνουμε μια αναδρομή στην ιστορία της περιοχής –τη σύνθεση του πληθυσμού του Πεταλιδίου, αρχίζοντας από τα νεότερα χρόνια, όταν το Πεταλίδι αρχίζει να κατοικείται ξανά, ύστερα από μια μακρά περίοδο ερήμωσης.
Για τη συλλογή πληροφοριών ανατρέξαμε στην αντίστοιχη βιβλιογραφία, παράλληλα όμως αναζητήσαμε στοιχεία από τα μητρώα αρένων και τα δημοτολόγια της περιοχής, καθώς επίσης ήλθαμε σε επαφή και με τις οικογένειες που κατοικούν στο Πεταλίδι και μας έδωσαν στοιχεία από το προσωπικό τους αρχείο. Χρησιμοποιήσαμε επίσης μαρτυρίες κατοίκων μεγάλης ηλικίας, οι οποίοι για πολλά από τα γεγονότα που θα αναφέρουμε υπήρξαν αυτόπτες ή αυτήκοοι μάρτυρες.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο
ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΕΤΑΛΙΔΙΟΥ
Η ιστορία του Πεταλιδίου ανάγεται ήδη στην ομηρική εποχή. Ο περιηγητής Παυσανίας που επισκέφτηκε την περιοχή το 150 μ.Χ ταυτίζει την ωραία Αίπεια που αναφέρεται στον Όμηρο ως μια απ’ τις πόλεις που ο Αγαμέμνονας έδωσε προίκα στον Αχιλλέα για να παντρευτεί την κόρη του, με το σημερινό Πεταλίδι. Αυτή λοιπόν η “ωραία Αίπεια” είναι σύμφωνα με τον Παυσανία το σημερινό Πεταλίδι το οποίο στους κλασικούς χρόνους το συναντάμε με το όνομα Κορώνη. Συγκεκριμένα ο Παυσανίας αναφέρει ότι η Κορώνη ιδρύεται τον 4ο π.Χ. αιώνα, όταν οι Θηβαίοι κατεβαίνοντας νότια ίδρυσαν, το 469 π.Χ., την αρχαία Μεσσήνη και λίγα χρόνια αργότερα την Κορώνη με οικιστή το Θηβαίο Επιμελίδη από την Κορώνεια της Βοιωτίας. Αρχικά την ονόμασε Κορώνεια, αλλά οι ντόπιοι δεν μπορούσαν να συνηθίσουν το νέο όνομα και το παράφρασαν σε Κορώνη, το οποίο και επικράτησε. Μια άλλη παράδοση σχετικά με την ονομασία την οποία παραδίδει ο Παυσανίας είναι ότι η Κορώνη πήρε το όνομά της από μία χάλκινη κορώνα που βρήκαν όταν έσκαβαν οι νέοι Μεσσήνιοι κάτοικοι για τα θεμέλια του τείχους. Σύμφωνα με το μελετητή των Μεσσηνιακών του Παυσανία, Παπαχατζή, ο χώρος της αρχαίας Κορώνης ταυτίζεται με το σημερινό Πεταλίδι.
Το μέχρι πότε διατηρήθηκε η αρχαία Κορώνη δεν μπορούμε να το γνωρίζουμε με ακρίβεια. Τα αρχαιολογικά ευρήματα σταματούν γύρω στον 6ο αιώνα. Αυτά υποδεικνύουν μία μεγάλη άνθηση της περιοχής στα υστερορωμαϊκά χρόνια και χρονολογούνται γύρω στον 3ο - 4ο αι. μ.Χ. και λιγότερα τον 4ο – 6ο αι. μ.Χ., την παλαιοχριστιανική εποχή. Η αρχαιολογία δε μαρτυρεί ζωή στον οικισμό πέρα από τον 6ο αι. μ.Χ..
Αυτό βέβαια μπορεί να οφείλεται στην ελλιπή έρευνα και ελλιπείς ανασκαφές. Το όνομα Κορώνη συναντάται ξανά από τον 9ο αι. σε κείμενα που εννοούν τη σημερινή Κορώνη, την αρχαία Ασίνη. Σιγά-σιγά και σταδιακά από τον 6ο αι. και μετά αρχίζει η ερήμωση της αρχαίας Κορώνης και η μετατόπιση του πληθυσμού νοτιότερα προς την Ασίνη και μετέπειτα Κορώνη, ένα ασφαλές φρούριο στο οποίο θα ήταν οι κάτοικοι ασφαλισμένοι από τις Σλαβικές ή Σαρακηνές επιδρομές του 6ου αιώνα. Με τον τρόπο αυτό μετέφεραν και επέβαλλαν στην Ασίνη το όνομα Κορώνη, ενώ το όνομα Ασίνη άρχισε να πέφτει στη λήθη. Σύμφωνα με επικρατέστερη άποψη η μετοίκηση και η ενίσχυση της σημερινής Κορώνης ήταν αποτέλεσμα της εποικιστικής πολιτικής του Νικηφόρου του Α΄δηλαδή της ενίσχυσης των περιοχών με γηγενή πληθυσμό για να αντιμετωπίσει τον κίνδυνο των Σλαβικών επιδρομών. Έτσι η σημερινή Κορώνη με τη φυσική οχυρωματική θέση έγινε πόλος συσπείρωσης της ευρύτερης περιοχής και εποικίσθηκε με σύμμεικτο πληθυσμό από την ευρύτερη περιοχή.
Έτσι εγκαταλείφθηκε σταδιακά το Πεταλίδι ως οικισμός. Το τοπωνύμιο Πεταλίδι, καθαρά ελληνικής προέλευσης - την ετυμολογία του οποίου πρέπει να αναζητήσουμε στη μορφολογία του εδάφους, καθώς η παραλία εκεί εκτείνεται σε σχήμα πετάλου και σχηματίζει όρμο ασφαλή απ’ τους ανέμους στον οποίο καταφεύγουν όσα πλοία βρεθούν στη δυτική του Μεσσηνιακού κόλπου παραλία – αναφέρεται για πρώτη φορά το 1417 σ’ ένα Ενετικό κείμενο είσπραξης τελωνειακών δεσμών που αφορούν τις εμπορικές συναλλαγές με το Πριγκιπάτο της Αχαΐας, του οποίου υπήρξε τελωνειακός σταθμός, χωρίς όμως στην περιοχή να υπάρχει οικισμός Στο χρονικό του Μοροζίνι μάλιστα το Πεταλίδι αναφέρεται ως ένα από τα σημαντικότερα λιμάνια της Πυλίας. Το Πεταλίδι παρέμεινε στην τροχιά του Φράγκικου Πριγκιπάτου της Αχαΐας για να περάσει σε εκείνη του Βυζαντινού Δεσποτάτου του Μιστρά. Δεν γνωρίζουμε στοιχεία για την Ενετική του φάση πριν το κατακτήσουν οι Τούρκοι.
Με τη συνθήκη της Sapienza 1209 η περιοχή του σημερινού Πεταλιδίου ορίζεται ως το λιμάνι που ήταν το σύνορο ανάμεσα στην Ενετική επικράτεια της Κορώνης και του Φράγκικου Πριγκιπάτου της Αχαΐας.
Σημαντικός σταθμός για την ιστορία του Πεταλιδίου αποτελεί η απόβαση των γαλλικών στρατευμάτων του Μαιζόν, το 1828, με σκοπό την εκδίωξη του Ιμπραήμ από την Πελοπόννησο και την εδραίωση της ελευθερίας της περιοχής.
Μετά από πρόταση μάλιστα του Καποδίστρια η Δ΄ Εθνοσυνέλευση με ψήφισμά της αποφάσισε την ίδρυση δύο μνημείων, το ένα στο Ναυαρίνο εις ανάμνηση της ναυμαχίας και το άλλο στο Πεταλίδι εις ανάμνηση της απόβασης των γαλλικών στρατευμάτων, ένα μνημείο που τελικά δεν ανηγέρθη στο Πεταλίδι, εξαιτίας της αλαζονικής συμπεριφοράς που επέδειξε η Γαλλική Επιστημονική Αποστολή που ακολούθησε λίγους μήνες αργότερα από την απόβαση του γαλλικού στρατού. Η κωμόπολη του Πεταλιδίου ιδρύεται το 1834 με βασιλικό διάταγμα, με πρωτοβουλία του Νικόλαου-Πιερράκου Μαυρομιχάλη για εγκατάσταση Μανιατών στο έρημο τότε Πεταλίδι.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2ο
ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΑΝΙΑΤΩΝ ΣΤΟ ΠΕΤΑΛΙΔΙ
Στο χώρο του ερημωμένου Πεταλιδίου μετά την επανάσταση πραγματοποιείται αποικία των Μανιατών. Η εγκατάσταση αυτή αποφασίστηκε με βασιλικό διάταγμα στις 10 Νοεμβρίου του 1834. Τα στοιχεία για την ίδρυση και τη ζωή της αποικίας τα αντλούμε από το ανέκδοτο προσωπικό αρχείο του στρατηγού Νικόλαου Πιερράκου σε συνδυασμό με άλλες πληροφορίες αρχείων της εποχής. Σημαντικός σταθμός στην ανάδειξη των στοιχείων αυτών αποτελεί η ανακοίνωση του Δικαίου Βαγιακάκου, διευθυντή του Κέντρου Σύνταξης Ιστορικού Λεξικού της Ακαδημίας Αθηνών “ Το Πεταλίδι αποικία Μανιατών” που δημοσιεύτηκε στα πρακτικά του Α΄ συνεδρίου των μεσσηνιακών σπουδών ( Καλαμάτα 2 - 4 Δεκεμβρίου του 1977).
Ιδρυτής λοιπόν της αποικίας των Μανιατών στο Πεταλίδι ήταν ο Νικόλαος Μαυρομιχάλης, δευτερότοκος γιος του Πιέρρου Μαυρομιχάλη, πρώτος ξάδερφος του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη.
Γεννήθηκε το 1805 στην Αρεόπολη. Σε ηλικία μόλις 16 ετών, κατά την κήρυξη της επανάστασης εντάσσεται μαζί με τον 18χρονο αδερφό του Κωνσταντίνο, στο υπό το Πετρόμπεη Μανιάτικο στράτευμα το οποίο απελευθέρωσε την Καλαμάτα στις 23 Μαρτίου 1821. Στη συνέχεια ο Νικόλαος μετέχει μαζί με ένα σώμα 80 Μανιατών, στην πολιορκία του φρουρίου της Κορώνης, ενώ ο αδερφός του στην πολιορκία του Νεοκάστρου, όπου και φονεύεται. Ήταν ο πρώτος νεκρός Έλληνας αξιωματικός της ελληνικής επανάστασης. Στη συνέχεια συναντάμε το Νικόλαο Μαυρομιχάλη να συμμετέχει στην τελευταία φάση της πολιορκίας και της άλωσης της Τριπολιτσάς, στις 23 Σεπτεμβρίου 1821.
Ο Νικόλαος Μαυρομιχάλης συνέχισε να παίρνει μέρος ενεργά στα γεγονότα της επανάστασης, μάλιστα για τη συμμετοχή αυτού και του σώματος των Μανιατών που ηγείτο στις μάχες κατά του Ιμπραήμ. Οι εφημερίδες της εποχής έγραφαν « Οι Σπαρτιάται (Μανιάται) απεδείχθησαν και εις αυτήν την περίπτωσιν άξιοι της προγονικής φήμης και των ελπίδων τας οποίους τρέφει περί αυτών η Ελλάς», επίσης « ιδού η Σπάρτη (Μάνη) εθριάμβευσε και πόλιν και εταπείνωσε την επαρμένην οφρύν του Ιμπραήμ. Η οικία του Μαυρομιχάλη έδειξε και αυτήν την φοράν την προς την πατρίδαν αγάπη δι’έργων».
Το δεύτερο στάδιο της ζωής του ιδρυτή του Πεταλιδίου σχετίζεται με την άφιξη του Καποδίστρια στο Ναύπλιο. Τότε η οικογένεια του Πετρόμπεη εκδηλώθηκε εχθρικά εναντίον του Καποδίστρια, ενώ η οικογένεια του Νικόλαου τάχθηκε φανερά υπέρ της πολιτικής του Καποδίστρια. Εξαιτίας αυτής της αντιπαράθεσης εκδηλώθηκε μεγάλη διαμάχη ανάμεσα στις δύο αντίθετες πλευρές της οικογένειας, που οδήγησε μέχρι και σε σοβαρούς τραυματισμούς. Κατόπιν από μια επιφανειακή συμφιλίωση, ύστερα μάλιστα από την παρέμβαση των δημογερόντων της Ανατολικής και Δυτικής Μάνης, το μίσος των δύο οικογενειών συνέχιζε να είναι απύθμενο. Η οικογένεια του Πιέρρου αποφάσισε έτσι να εγκαταλείψει την Αρεόπολη και να εγκατασταθεί στη Μεσσηνία. Για το λόγο αυτό ο Πιέρρος με την αίτηση του ζήτησε από τον Καποδίστρια να μετοικίσει οικογενειακώς στη Μεσσηνία.
Ο Καποδίστριας ο οποίος απέβλεπε στην αμοιβή των αγωνιστών του 1821 αποφάσισε να διανείμει στην οικογένεια του Μαυρομιχάλη 200 στρέμματα στην περιοχή του Πεταλιδίου στην επαρχία της Κορώνης. H Δημογεροντία όμως της Κορώνης αντέδρασε έντονα φοβούμενη τις αντιδράσεις των κατοίκων των γύρω χωριών και προφασίστηκε ότι δεν υπήρχαν ελεύθερα 200 στρέμματα, καθώς αυτή η περιοχή μετά βίας κάλυπτε τις ανάγκες σε καλλιεργήσιμη γη των κατοίκων 8 χωριών της περιοχής. Η αλήθεια βέβαια ήταν ότι στην περιοχή αυτή θα μπορούσαν να εγκατασταθούν 500 οικογένειες, χωρίς να ενοχλήσουν τους γειτονικούς κατοίκους.
Ύστερα από τις αντιδράσεις της Δημογεροντίας η οικογένεια του Πιέρρου εγκαταστάθηκε στη Λογγά το 1831. Από το 1831 έως το 1835 με συνεχείς επιστολές προς τον Όθωνα και τους Γραμματείς της Επικράτειας , ο Πιέρρος και ο Νικόλαος Μαυρομιχάλης δεν έπαψαν να απαιτούν την παραχωρηθείσα από τον Καποδίστρια περιοχή του Πεταλιδίου. Εν τω μεταξύ και ύστερα από την δολοφονία του Καποδίστρια το 1831, ο Πιερράκος παρέμεινε εκτός πολιτικής σκηνής, ασχολούμενος με την οργάνωση της αποικίας στο Πεταλίδι, προέβη μάλιστα στις 18 Νοέμβρη του 1831 σε μια σοβαρή δήλωση στη Γενική εφημερίδα της Κυβερνήσεως με την οποία αποκήρυξε το επώνυμο Μαυρομιχάλης και καθιέρωσε το Πιερράκος. Το 1832 ο Νικόλαος Πιερράκος(πλέον) εγκαθίσταται στο Πεταλίδι, σε πολυτελή πυργοειδή κατοικία και ασχολείται με την οργάνωση της αποικίας.
Τελικά με την άφιξη του Όθωνα το 1833 ενεργοποιείται η απόφαση του Καποδίστρια για την παραχώρηση εθνικών γαιών στους αγωνιστές. Έτσι με Βασιλικό Διάταγμα στις 10 Νοεμβρίου 1834 εγκρίθηκε η ίδρυση της αποικίας. Το βάρος και η ευθύνη για την ίδρυση της αποικίας είχε ο Νικόλαος Μαυρομιχάλης, όπως φαίνεται και από ένα έγγραφο του Έπαρχου της Μεθώνης προς αυτόν, στο οποίο τον ορίζει υπεύθυνο της οργάνωσης της αποικίας, αναφέροντας:
«να παραδεχθήτε μετά προθυμίας τον διορισμόν σας δια να φανήτε χρήσιμος και εις τον σκοπόν της Κυβερνήσεως και εις την αποκατάστασιν των συμπατριωτών σας»
Το Β. Δ. με τα 50 του άρθρα καθόριζε με λεπτομέρεια τα πάντα για την ίδρυση της αποικίας. Το σχέδιο του Πεταλιδίου χαράκτηκε από τους Βαυαρούς Κόλμαν και Στράους.
Μετά την οικογένεια του Πιερράκου ακολούθησαν και άλλες οικογένειες Μανιατών, κατάλογο τον οποίο κατάρτησε ο Διακαίος Βαγιακάκος το 1962, στον οποίον αναφέρεται η χρονολογία εγκατάστασης των οικογενειών στο Πεταλίδι και το χωριό της Μάνης από το οποίο προέρχονται. Στον κατάλογο αυτό διαπιστώνουμε ότι η εγκατάσταση των Μανιατών στο Πεταλίδι αρχίζει από το 1834 και συνεχίζεται μέχρι και το 1917. Είναι επίσης χαρακτηριστικό ότι οι Μανιάτες έποικοι προέρχονται από όλα τα μέρη της Μάνης, Μέσα και έξω Μάνη, και αυτό φαίνεται και από τις χαρακτηριστικές καταλήξεις των ονομάτων τους, –ακης και –εας της Έξω Μάνης και –ακος της Μέσα Μάνης.
Την μετοίκιση των Μανιατών στο Πεταλίδι από διάφορες περιοχές της Μάνης και την καταγραφή των οικογενειακών ονομάτων στα δημοτολόγια και στα μητρώα αρένων του Πεταλιδίου μελετήσαμε και εμείς κατά την επίσκεψή μας στο Δήμο και καταγράψαμε με τη σειρά μας τα ονόματα, την περιοχή της Μάνης από την οποία προήλθαν και τη χρονολογία την οποία ήλθαν στο Πεταλίδι. Την ίδια διαδικασία ακολουθήσαμε για όλους τους κατοίκους του Πεταλιδίου, όχι μόνο τους Μανιάτες για να συνθέσουμε τελικά το παζλ του πληθυσμού της περιοχής.
Είναι χαρακτηριστικό γεγονός ότι οι εφημερίδες της εποχής ασχολήθηκαν πολύ με την ίδρυση της αποικίας του Πεταλιδίου από τους Μανιάτες, γεγονός που προκάλεσε και το ενδιαφέρον του Όθωνα και της Αμαλίας, οι οποίοι επισκέφτηκαν το Πεταλίδι το 1838. Από τα αποκόμματα των εφημερίδων της εποχής μπορούμε να παρακολουθήσουμε την εξέλιξη της αποικίας, η οποία ήταν γρήγορη και επιτυχής. Ήδη το 1836 έχουν εγκατασταθεί πάνω από 200 οικογένειες στο Πεταλίδι και πάνω από 120 οικίες έχουν ανεγερθεί.
Ένα χρόνο μετά, το 1837 το Πεταλίδι ήταν μια κωμόπολη με πολλές έτοιμες οικίες και άλλες να θεμελιώνονται. Έχει ήδη χτιστεί η εκκλησία. Η πρώτη εκκλησία του Πεταλιδίου ήταν η Ζωοδόχος Πηγή. Η οικοδόμησή της άρχισε αμέσως με την ίδρυση της κωμόπολης από τους Μαυρομιχαλαίους, οι οποίοι όταν ήρθαν στο Πεταλίδι αρχικά στρατοπέδευσαν σε εκείνη την περιοχή.
Σύμφωνα με εφημερίδα της εποχής, οι κάτοικοι έχουν εκχερσώσει τη γη και έχουν φυτέψει πάνω από 150.000 δέντρα. Έχουν αναπτύξει εμπόριο και έχουν κάνει το Πεταλίδι λιμάνι στο οποίο έρχονται μικρά και μεγάλα πλοία, πάνω από 50 το μήνα. Το 1866 σύμφωνα με άλλη περιγραφή η νέα πόλη έχει εκκλησία, αλληλοδιδακτικό σχολείο, ειρηνοδικείο, μια κρήνη, 25 εργαστήρια, αποθήκες και λίγα πλοία. Το 1897 σε άλλη περιγραφή αναφέρονται οι περιοχές του Πεταλιδίου στις οποίες εγκαταστάθηκαν οι Μανιάτες. Κυρίως στην παραλιακή ζώνη του Πεταλιδίου, στην περιοχή του Κάβου και στα Χαριάτικα. Απόδειξη των παραπάνω αποτελεί το ότι ακόμα και σήμερα οι Μανιάτες εξακολουθούν να είναι εγκαταστημένοι στο παλιό Πεταλίδι, τις παραπάνω δηλαδή περιοχές, στις οποίες αρχικά εγκαταστάθηκαν.
Το ιστορικό κτήριο του Γυμνασίου Πεταλιδίου είναι επίσης παραχώρηση του Δημητρίου Διπλαράκου, μανιάτη μεγαλοκτηματία, ο οποίος με διαθήκη του το 1927 δώρισε τις εκτάσεις που σήμερα είναι χτισμένο το Γυμνάσιο, το Λύκειο, το Νηπιαγωγείο και το Δημοτικό στη δημοτική εκπαίδευση του Πεταλιδίου. Η οικοδόμηση του Γυμνασίου άρχισε το 1930 με την εθελοντική εργασία των κατοίκων του Πεταλιδίου και σήμερα αποτελεί ένα από τα πιο ωραία κτήρια της περιοχής, πέτρινο, διατηρητέο που δεσπόζει στην κορυφή ενός λόφου με θέα όλο τον μεσσηνιακό κόλπο.
Ένας από τους απογόνους των Μανιατών, ο κ. Πέτρος Ξαρχάκος 83 ετών σήμερα , μοιράστηκε μαζί μας τις δικές του αναμνήσεις από το παρελθόν. Συγκεκριμένα μας είπε ότι οι σχέσεις των Μανιατών της αποικίας και της Μητρόπολης ήταν καλές και έντονες ακόμα και τα νεότερα χρόνια. Ο ίδιος καταγόμενος από ναυτική οικογένεια έκανε μαζί με τον πατέρα του πολλά ταξίδια απέναντι στη Μάνη, αλλά και στα γύρω νησιά ( Ερημόμυλο, Σίφνο, Κύθηρα) και εμπορευόταν σύκα, σταφίδες, λάδι, σιτάρι που παρήγαγαν στο Πεταλίδι. Την ίδια δραστηριότητα ανέπτυσσαν και οι απέναντι Μανιάτες, οι οποίοι έφερναν τα προϊόντα τους και τα πουλούσαν στο πανηγύρι του Σταυρού στο Πεταλίδι- ζώα (άλογα, χοιρινά), αφεψήματα από τα βουνά της Μάνης κ.α.
Είναι χαρακτηριστικό ότι, αν και πολιούχος του Πεταλιδίου είναι ο Άγιος Νικόλαος, αφού αρχικά ήταν ψαροχώρι, το πανηγύρι καθιερώθηκε να γίνεται του Σταυρού, δηλαδή στις 14 Σεπτεμβρίου γιατί τότε ήταν η εποχή της συγκομιδής και μπορούσαν να πουλήσουν τα προϊόντα τους.
Ο κ. Ξαρχάκος επιπλέον μας μίλησε για την οικονομική ανάπτυξη του Πεταλιδίου στις αρχές του αιώνα, η οποία οφειλόταν κυρίως στις εμπορικές δραστηριότητες των κατοίκων, μέχρι τον πόλεμο. Αναφέρονται μεγάλες οικογένειες εμπόρων όπως Μαργέλης, ο Μαρκόπουλος, ο Γρουσουζάκος, ο Γιατράκος. Ιδιαίτερα στην κρήνη του Πεταλιδίου, τη λεγόμενη σήμερα βρύση του Ψεύτη, υπήρξε το μεγάλο εμπορικό του Μαργέλη δίπλα στη θάλασσα. Ο Μαργέλης είχε κτίσει μέσα στην θάλασσα την “περίφημη σκάλα” του Μαργέλη πάνω στην οποία με ένα βαγονέτο μεταφέρονταν τα προϊόντα του εμπορίου στα πλοία που έδεναν στο μόλο του λιμανιού. Ο κ. Ξαρχάκος μας τόνισε ότι μέχρι το 1940 μεταφέρονταν 500 τόνοι από όλη τη γύρω περιοχή. Το Πεταλίδι ήταν το εμπορικό κέντρο της ευρύτερης περιοχής. Το εμπόριο και η οικονομική δραστηριότητα του Πεταλιδίου άρχισε να φθίνει με την αντικατάσταση του λιθόστρωτου δρόμου από τον κεντρικό δημόσιο ( Καλαμάτα- Πεταλίδι- Κορώνη), γύρω στο 1940, οπότε η εμπορική δραστηριότητα μεταφέρθηκε στη Μεσσήνη.
Είναι επίσης γεγονός ότι οι Μανιάτες ερχόμενοι στο Πεταλίδι διατήρησαν πολλά από τα έθιμα και τις συνήθειες του τόπου τους, όπως η μεγάλη επιθυμία των οικογενειών να αποκτούν αγόρι το οποίο αποκαλούν «παιδί» ως συνεχιστή του οικογενειακού ονόματος, η γέννηση μάλιστα αρσενικού παιδιού θεωρούνταν υπέρμετρη χαρά και γιορταζόταν με πυροβολισμούς. Χαρακτηριστικό στοιχείο των Μανιατών του Πεταλιδίου ήταν και η μεταξύ τους ομόνοια απέναντι στους ξένους, αλλά και οι μεταξύ τους βεντέτες. Όπως θυμούνται οι παλαιότεροι κάτοικοι του Πεταλιδίου είτε και μέσα από τις αφηγήσεις των προγόνων τους, το Πεταλίδι έγινε συχνά τόπος αντιπαράθεσης μεταξύ των μανιάτικων οικογενειών. Συγκεκριμένα αναφέρουν ότι η κεντρική πλατεία του Πεταλιδίου έγινε συχνά πεδίο σύγκρουσης των Μανιατών και απόδειξη αυτού ήταν οι τρύπες από τις σφαίρες που υπήρχαν στις μουριές της πλατείας από τα πυρά που αντάλλασσαν οι οικογένειες μεταξύ τους.
Πολλοί κάτοικοι θυμούνται ακόμα Βεντέτες οικογενειών που είχαν αφήσει εποχή, τις οποίες για ευνόητους λόγους δεν μπορούμε να αναφέρουμε στην εργασία μας, καθώς οι μνήμες είναι ακόμα νωπές . Οι βεντέτες μεταξύ των οικογενειών άρχισαν να φθίνουν γύρω στο 1920, όταν άρχισαν να αναμειγνύονται με τους κατοίκους των γύρω χωριών, να κάνουν μεικτούς γάμους και να ξεφεύγουν από το αυστηρό εθιμικό δίκαιο που κουβαλούσαν από τη Μάνη.
Επισκεπτόμενοι επίσης το Σύλλογο Γυναικών Πεταλιδίου για να συλλέξουμε και από τα μέλη του πληροφορίες για την εργασία μας, διαπιστώσαμε ότι ο Σύλλογος διατηρεί στο βεστιάριό του μανιάτικες παραδοσιακές φορεσιές με τις οποίες εμφανίζεται σε φεστιβάλ παραδοσιακού χορού, εκπροσωπώντας το Πεταλίδι, γεγονός που αποδεικνύει περίτρανα ότι η μανιάτικη παράδοση είναι ζωντανή στην περιοχή του Πεταλιδίου και ότι στη συνείδηση των κατοίκων οι ρίζες της καταγωγής τους, τους οδηγεί στην σληροτράχαλη Μάνη.
Η πρόεδρος του Συλλόγου μάλιστα η κ. Καρανικολοπούλου Χρυσούλα, μας έδωσε αρκετό από το φωτογραφικό υλικό από τις εκδηλώσεις του Συλλόγου .
Μας αποκάλυψε επίσης ότι η προηγούμενη από αυτή πρόεδρος του Συλλόγου, και ιδρύτρια αυτού ,η κ. Μάγδα Μπεσμπέα ήταν από τη Μάνη και συγγενής της οικογένειας Μαυρομιχάλη. Από το προσωπικό της αρχείο παραθέτουμε την παρακάτω φωτογραφία με την τελευταία απόγονο με το όνομα Μαυρομιχάλη στο Πεταλίδι.
Διατήρησαν επίσης πολλά από τα φαγητά τους, όπως τα τηγανοπίταρα, το λουκάνικο με πορτοκάλι και άλλα πολλά.
Διατήρησαν επιπλέον και πολλές λέξεις μανιάτικες και βέβαια τα ξακουστά μανιάτικα μοιρολόγια. Μέχρι μάλιστα τη δεκαετία του 1970 υπήρχαν μοιρολογίστρες στο Πεταλίδι οι οποίες τόσο το βράδυ που «παράστεκαν» το νεκρό, όσο και κατά τη διάρκεια της κηδείας μοιρολογούσαν το νεκρό. Χαρακτηριστική είναι η φωτογραφία της ταφής του Μαυρομιχάλη -την οποία πήραμε από το φωτογραφικό αρχείο του πρώην Δήμου Πεταλιδίου- τον οποίο μοιρολογούν μαυροντυμένες οι αδερφές του, και την οποία παραθέτουμε αμέσως πιο κάτω.
Ο Δικαίος Βαγιακάκος μάλιστα σε έρευνα του τόσο στη Μάνη, όσο και στο Πεταλίδι κατέγραψε το ίδιο μοιρολόι:
«Σαρανταπέντε σερνικοί
Στο Πεταλίδι, στο Σταυρί
εκάμασι γεροντική
και εβγάλασι ένα βγαρτό
τον Παναγιώτη τον κουφό…»
Είναι επίσης γεγονός ότι ακόμα και σήμερα συναντάμε κοινά ονόματα οικογενειών τόσο στη Μάνη όσο και στο Πεταλίδι. Χαρακτηριστικό είναι το επώνυμο Αλέπης, με καταγωγή από την Αρεόπολη. Απογόνους της οικογένειας σήμερα, συναντάμε τόσο στην Αρεόπολη όσο και στο Πεταλίδι.
Στη μέχρι τώρα έρευνά μας – στα πλαίσια του πολιτιστικού μας προγράμματος- καταγράψαμε από τους σημερινούς Μανιάτες - κατοίκους του Πεταλιδίου αρκετές προφορικές μαρτυρίες σχετικά με την ιστορία της οικογένειάς τους
Χαρακτηριστική είναι η ιστορία της οικογένειας Αλέπη, την οποία μας εμπιστεύτηκε ο κ. Θύμιος Αλέπης, κάτοικος Πεταλιδίου, ετών 85. Η οικογένεια Αλέπη αρχικά πήγε στη Μάνη έχοντας φύγει από την Κωνσταντινούπολη γύρω στο 1453, μετά την άλωσή της. Το επώνυμο δεν ήταν Αλέπης, αλλά εικάζεται ότι ήταν Γρηγοράκος.
Επί Τουρκοκρατίας, η οικογένεια Αλέπη ασχολιόταν κυρίως με τη ναυσιπλοΐα.
Λόγω του εμπάργκο που έκανε η οθωμανική αυτοκρατορία στη Μάνη, οι Αλεπαίοι όπλισαν τα καράβια τους και έγιναν κατά κάποιον τρόπο «πειρατές» έμποροι.
Έτσι λόγω της εξυπνάδας και της πονηριάς με την οποία ξέφευγαν από τους Τούρκους βγήκε το επώνυμο Αλέπης ( πονηρός /έξυπνος σαν αλεπού). Σύμφωνα με μαρτυρίες έκαναν εμπόριο με τα βόρεια παράλια της Αφρικής.
Μάλιστα ηλικιωμένοι στη Μάνη θυμούνται ακόμα ότι ο πρώτος που έφερε τα γνωστά κεχριμπαρένια κομπολόγια στην περιοχή ήταν ο Αλέπης.
Κατά την επανάσταση του 1821 ενίσχυσαν την επανάσταση με τα πλοία τους.
Με τα καράβια τους μετέφεραν πέτρα και έχτισαν τα σπίτια τους στο κέντρο του Πεταλιδίου. Τα επιβλητικά πέτρινα σπίτια που και σήμερα δεσπόζουν στην πλατεία του Πεταλιδίου, ολοκληρώθηκαν το 1866 όπως μαρτυρεί και το μάρμαρο με την ημερομηνία επάνω από την πόρτα της σημερινής Αγροτικής Τράπεζας.
Η μανιάτικη καταγωγή της οικογένειας ήταν πάντα σημείο μεγάλης περηφάνιας για αυτή.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3Ο
ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΑΝΕΒΟΚΑΤΕΒΑΤΩΝ ΣΤΟ ΠΕΤΑΛΙΔΙ
Το παζλ του πληθυσμού του ιστορικού Πεταλιδίου συμπληρώνεται από τους λεγόμενους “Βλάχους” μιας ομάδας ανθρώπων που από τα βουνά της Αρκαδίας κατέκλυσαν το νοτιότερο μέρος της χώρας, τη Μεσσηνία. Η καταγωγή τους ακόμα πιο μακρινή… περνώντας την ορεινή Πίνδο, έφτασαν στους Θεσσαλικούς κάμπους, τη βοιωτία και κατηφόρισαν για τον εύφορο Μοριά. Η ιστορική τους καταγωγή…ακόμα πιο μακρινή…κράμα βαλκανικών λαών που κατά καιρούς έζησαν στο βαλκανικό χώρο και κατέβηκαν στο νότο φτιάχνοντας τσοπανοχώρια, ακόμα και στο Ταίναρο.
Ο βασικός τους βιοπορισμός…η τσοπάνικη ζωή. Αυτοί οι βοσκοί ορμώμενοι από την Αρκαδία κατέκτησαν ως παραχειμάζοντες, ειρηνικά τη Μεσσηνία…, γνωστοί ως ανεβοκατεβάτες όνομα που τους έδωσε ο λαός από το ανέβασμά τους την άνοιξη με τα κοπάδια στην Αρκαδία και το χειμώνα το κατέβασμα στα χειμάδια της Μεσσηνίας. Χαρακτηριστικό σημείο είναι ότι η κάθοδος των βοσκών από την ορεινή Αρκαδία έγινε με ειρηνικό τρόπο καθώς και ιστορικά οι Αρκάδες είχαν πάντα καλές σχέσεις με τους Μεσσήνιους, καθώς και οι Μεσσήνιοι από τα αρχαία χρόνια, όταν τη Μεσσηνία λυμαίνονταν οι επιδρομές εχθρικών φυλών έβρισκαν καταφύγιο στη χώρα των Αρκάδων. Οι ανεβακατεβάτες αυτοί νοίκιαζαν τα κτήματα των ντόπιων ως βοσκοτόπια για τα κοπάδια τους, γεγονός που αποτελούσε και για τα ίδια τα χωράφια φυσικό τρόπο καλλιέργειας, χωρίς τη χρήση φυτοφάρμάκων, που σήμερα αποτελούν δυστυχώς βασικό τρόπο καθαρισμού των χωραφιών από τα χορτάρια.
Συνήθως κατηφόριζαν τέλος Οκτώβρη μετά τη γιορτή του Αη-Δημήτρη και ξανάφευγαν μετά του Αγίου Κωνσταντίνου. Το κατέβασμά τους έπαιρνε τη μορφή γλεντιού και τραγουδιού, αποχαιρετώντας αυτούς που άφηναν πίσω, συνήθως γέρους και μικρά παιδιά. Οι σχέσεις με τους ντόπιους ήταν καλές. Έκαναν γνωριμίες-κουμπαριές και είχαν κάθε είδους κοινωνικής σχέσης με του ντόπιους
Έτσι σιγά-σιγά αυτές οι σχέσεις ήταν η αρχή της μόνιμης εγκατάστασής τους στη Μεσσηνία και ιδιαίτερα όταν δημιουργούσαν συμπεθεριά με τους ντόπιους. Έτσι έγινε μία διασταύρωση με τους ντόπιους και γεννήθηκε πληθυσμός εύρωστος, έτσι ώστε η Μεσσηνία να παρουσιάσει οικονομική πληθυσμιακή και πολιτιστική ανάπτυξη και δημιουργήθηκε μία πυκνοκατοικημένη Μεσσηνία. Το κράμα αυτό των πληθυσμών αποτέλεσε τους ντόπιους κατοίκους της Μεσσηνίας. Οι πληθυσμοί αυτοί της Μεσσηνίας αντιμετώπισαν εχθρικά πολλές φορές την εγκατάσταση ξένων, όπως Σλαβοβλάχων, Αθίγγανων και Αρβανιτών οι οποίοι ήρθαν σε αντιπαράθεση με τους ντόπιους τόσο όσον αφορά τον τρόπο ζωής τους, όσο και εξαιτίας των αλληλοσυγκρουόμενων συμφερόντων τους.
Με τον τρόπο αυτό έγινε ο διαχωρισμός ανάμεσα στους ντόπιους και στους “Βλάχους”, ένας διαχωρισμός που δήλωνε όχι μόνο φυλή αλλά κυρίως κοινωνική τάξη και συμπεριφορά. Έτσι ο Βλάχος δήλωνε τον άξεστο, τον απολίτιστο, αυτόν που δεν χειρίζεται σωστά τη γλώσσα. Μία διάκριση που εξακολουθεί να υφίσταται-έστω και στα πλαίσια της μεταφοράς-ακόμα και σήμερα.
Αρχικά οι Αρκάδες-ορμώμενοι από τα χωριά της Αρκαδίας, όπως την ιστορική Αλωνίσταινα-χωριό καταγωγής του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, το Αρκουδόρεμα κ.α - κατοίκησαν τα χωριά γύρω από το Πεταλίδι (Μπαλή, Μπούμπουκα, Τρύπες, Πολυστάρι, Καστάνια, Πανιπέρι, Καλοχώρι, Γαμβριά,
Κακόρρεμα). Χρησιμοποίησαν ως γρέκια αυτά τα χωριά στα οποία ξεχειμώνιαζαν και στη συνέχεια όταν ο βαρύς χειμώνας αποχωρούσε, επέστρεφαν στα χωριά και στα βοσκοτόπια της Αρκαδίας. Πολλοί από αυτούς ήδη πριν και μετά τα χρόνια της επανάστασης εγκαταστάθηκαν μόνιμα στα χωριά αυτά και σε συνδυασμό με τους ντόπιους κατοίκους αποτέλεσαν ένα εύρωστο πληθυσμό της περιοχής. Ονόματα οικογενειών που κατέβηκαν και εγκαταστάθηκαν μόνιμα στα χωριά γύρω από το Πεταλίδι είναι: Δημόπουλος, Αθανασόπουλος, Μπρέγιαννης, Πανταζόπουλος και άλλα πολλά. Είναι χαρακτηριστικές οι ιστορίες που κρύβει κάθε οικογένεια και που αποτελεί σημαντική πληροφορία για τον τρόπο με τον οποίο αυτή έφυγε από τα ορεινά χωριά της Αρκαδίας και κατέβηκε στην εύφορη Μεσσηνία.
Παραθέτουμε παρακάτω μία από τις πολλές ιστορίες που στην έρευνά μας, μας εμπιστεύτηκαν οι κάτοικοι του Πεταλιδίου.
…Η ιστορία της οικογένειας του Γεωργίου Δημητρίου Μπρέγιαννη, ανάγεται στην εποχή της τουρκοκρατίας. Δεν μπορούμε να ξέρουμε ακριβώς ημερομηνίες, δεν υπήρξαν αρχεία και αν υπήρξαν κάηκαν στην επανάσταση του 1821. Κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας( σύμφωνα με τα λεγόμενα των απογόνων), στο Δυράχι Αρκαδίας, λίγο πιο πέρα από τον οικισμό, ζούσε η οικογένεια Μυλωνόπουλου (το αρχικό όνομα της οικογένειας το οποίο υπάρχει ακόμα σε περιοχές όπως Νερόμυλο Μεσσηνίας και άλλα). Η οικογένεια Μυλωνόπουλου είχε εννιά παιδιά εκ των οποίων το μικρότερο ήταν ανάπηρο. Όταν ο μεγάλος γιος της οικογένειας αποφάσισε να παντρευτεί έπρεπε να «πληρώσει την πρώτη νύχτα στον πασά», δηλαδή, η νύφη την πρώτη βραδιά του γάμου θα έπρεπε να κοιμηθεί με τον πασά του τόπου. Αυτό δεν το δέχτηκε η οικογένεια Μυλωνόπουλου και έτσι αποφάσισαν να φύγουν όλα τα αδέρφια από τον τόπο, και τη βραδιά που ο πασάς θα περίμενε τη νύφη, θα παραλάμβανε τον ανάπηρο αδερφό. Τα υπόλοιπα αδέρφια διέφυγαν σε αντίθεση με τον ανάπηρο αδερφό, τον οποίο αφού ο πασάς βασάνισε, στη συνέχεια τον κρέμασε από ένα κυπαρίσσι, το οποίο απ’ ότι λέγεται υπάρχει ακόμα με κομμένη κορφή.
Τα αδέρφια σκορπίστηκαν αλλά έπρεπε να αλλάξουν όνομα. Επειδή τον μεγάλο αδερφό τον έλεγαν «Γιάννη» και την εποχή εκείνη το «ρε» το έλεγαν «μπρε», επικράτησε το «Μπρέγιαννη». Το παρακλάδι που πήγε στο Άργος κράτησε την κατάληξη –ος, γι’ αυτό και λεγόταν «Μπρέγιαννος». Στη Μεσσηνία ένα μικρό παρακλάδι κράτησε το όνομα «Μυλωνόπουλος», και οι υπόλοιποι το «Μπρέγιαννης». Πρώτη μόνιμη διαμονή των Μπρεγιανναίων ήταν ο συνοικισμός στου Μπούμπουκα υπάρχουν ακόμα τα ερείπια του συνοικισμού, της εκκλησίας του χωριού και η πηγή που έπαιρναν νερό). Σιγά- σιγά ο Δημήτριος Μπρέγιαννης/ Πάτσος, κατέβηκε στην περιοχή του Πεταλιδίου και απέκτησε περιουσία…
Η παραπάνω ιστορία είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο δικαιολογείται η διασπορά ονομάτων και οικογενειών σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας.
Όταν επανιδρύθηκε το Πεταλίδι το 1834 από τους Μανιάτες πολλοί από αυτούς τους Ανεβοκαταβάτες κατέβηκαν από τα γύρω χωριά και κατοίκησαν το Πεταλίδι. Η διαδικασία της καθόδου των Αρκάδων από τα χωριά στο Πεταλίδι ολοκληρώθηκε τη δεκαετία του 1960.
Είναι γεγονός ότι κάποια από αυτά τα χωριά είναι πλέον ακατοίκητα, ερημωμένα και οι κάτοικοί τους όλοι έχουν εγκατασταθεί στο Πεταλίδι, όπως του Μπούμπουκα, του Μπαλή, το Πολυστάρι, τα Καστάνια. Παραθέτουμε τον παρακάτω πίνακα, στον οποίο φαίνεται παραδειγματικά η σταδιακή ερήμωση των Καστανίων και του Πολυσταρίου.
ΕΤΗ
1700
1835
1844
1861
1879
1889
1896
1907
ΚΑΣΤΑΝΙΑ
43
27
52
65
76
102
134
152
ΠΟΛΥΣΤΑΡΙ
40
59
97
96
134
123
138
128
ΕΤΗ
1920
1928
1940
1951
1961
1971
1981
1991
ΚΑΣΤΑΝΙΑ
169
176
198
168
136
51
46
43
ΠΟΛΥΣΤΑΡΙ
84
124
108
106
100
46
33
-
Από τον παραπάνω πίνακα συμπεραίνουμε ότι ο πληθυσμός σε αυτά τα χωριά από το 1700 έως και τη δεκαετία του 1940 παρουσιάζει μια αυξητική τάση, αποτέλεσμα της καθόδου και της εγκατάστασης σε αυτά τα χωριά των Αρκάδων, ενώ από το 1950 και μετά αρχίζει η σταδιακή εγκατάλειψη των χωριών αυτών και η εγκατάσταση του πληθυσμού στο Πεταλίδι, το οποίο αποτελεί το κεφαλοχώρι και το κέντρο της οικονομικής ανάπτυξης της περιοχής. Σήμερα το Πολυστάρι είναι εντελώς ακατοίκητο, ενώ στα Καστάνια μένουν μόνιμα 3 κάτοικοι ως οι τελευταίοι των Μοϊκανών μιας εποχής που ανεπιστρεπτί έχει περάσει. Στα χωριά βέβαια αυτά οι κάτοικοι διατηρούν ακόμα τις περιουσίες τους και τα κτήματά τους. Τα τελευταία χρόνια μάλιστα με την τάση που παρατηρείται για ανάπτυξη της λαογραφίας και την ανάδειξη της παράδοσης κάθε τόπου τα χωριά αυτά έχουν ξανά ζωντανέψει. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι τα Καστάνια, τα οποία διατηρούν ένα πολύ δραστήριο πολιτιστικό σύλλογο, με την προεδρία της κ. Σοφίας Ζέρβα, με την πρωτοβουλία της οποίας έχει μετατραπεί το παλιό κοινοτικό γραφείο σε ένα αξιόλογο λαογραφικό μουσείο, το οποίο συγκεντρώνει πολλά εκθέματα της ζωής του χωριού πριν αυτό ερημώσει.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4Ο
ΣΥΜΒΙΩΣΗ ΜΑΝΙΑΤΩΝ - ΑΝΕΒΟΚΑΤΕΒΑΤΩΝ
Όταν το Πεταλίδι ιδρύθηκε από τους Μανιάτες αποτέλεσε πόλο έλξης και των Βλάχων που είχαν ήδη κατοικήσει τα γύρω χωριά από το Πεταλίδι, οι οποίοι άρχισαν δειλά δειλά να κατεβαίνουν σε αυτό και να εγκαθίστανται εκεί μόνιμα. Πολλά μάλιστα από τα γύρω χωριά ερημώθηκαν και ο πληθυσμός τους σύσσωμος εγκαταστάθηκε στο Πεταλίδι. Τέτοια χωριά ήταν του Μπούμπουκα, του Μπαλί, το Πολυστάρι, τα Καστάνια, οι Τρύπες, του Γαμβριά κ.α
Κάποιοι από αυτούς είχαν και πριν τη μόνιμή τους εγκατάσταση στο Πεταλίδι δοσοληψίες με την περιοχή, καθώς χρησιμοποιούσαν χωράφια της περιοχής ως βοσκοτόπια. Είναι λοιπόν λογικό να υποθέσουμε ότι οι ντόπιοι των γύρω χωριών δε θα είδαν απόλυτα θετικά την εγκατάσταση των Μανιατών στο Πεταλίδι γιατί κάτι τέτοιο θα εμπόδιζε τη δική τους εξάπλωση σε αυτό. Από την άλλη μεριά οι Μανιάτες κουβαλώντας μαζί τους την καχυποψία της εγκατάστασης σε έναν ξένο τόπο, αντιμετώπισαν εχθρικά τους χωριάτες της γύρω περιοχής και τους θεώρησαν ανταγωνιστές τους στο μοίρασμα των κλήρων. Κατηγορούσαν μάλιστα συχνά τους Βλάχους ότι κατέστρεφαν τις καλλιεργήσιμες εκτάσεις με τη βοσκή των ζώων τους.
Πολλοί από τους Μανιάτες είχαν αποκτήσει τη γη τους με παραχωρητήρια από τον Όθωνα, καθώς στο Πεταλίδι μέχρι τότε δεν υπήρχε ιδιοκτησιακό καθεστώς, και οι καλλιεργήσιμες περιοχές θεωρούνταν Εθνικές Γαίες από το κράτος, γεγονός για το οποίο αντιδρούσαν οι κάτοικοι των γύρω περιοχών που μέχρι τότε νέμονταν ως βοσκοτόπια αυτές τις περιοχές. Η αντιπαλότητα αυτή υπήρξε αρχικά βασικό σημείο αντιπαράθεσης των δύο πληθυσμών.
Διαφοροποιητικά χαρακτηριστικά- τα οποία λειτούργησαν και ως αφορμές για κόντρες- ανάμεσα στους δύο διαφορετικούς πληθυσμούς μπορούσε κανείς να εντοπίσει επιπλέον στην εμφάνιση, στην ομιλία, στον τρόπο ντυσίματος και στη συμπεριφορά. Οι Μανιάτες , άνθρωποι κλειστοί, με αυστηρό εθιμικό δίκαιο, φειδωλοί στις διασκεδάσεις και στην κοινωνική ζωή, διέφεραν από τους Βλάχους που ήταν άνθρωποι του γλεντιού, είχαν συνηθίσει την ανέμελη και ελεύθερη ζωή των βουνών, εκμεταλλεύονταν κάθε ευκαιρία για ξεφάντωμα και τα πανηγύρια ήταν αναπόσπαστο μέρος της ζωής τους. Ένα βασικό έθιμο των Βλάχων που διατηρήθηκε αρκετά χρόνια μετά την επανάσταση και το οποίο τους έφερε συχνά σε κόντρα με τους Μανιάτες ήταν το έθιμο της ζωοκλοπής, καθώς για τους πρώτους ήταν θέμα τιμής να κλέψουν ένα ζώο από τον ιδιοκτήτη του και να το μεταπουλήσουν αλλού. Ο ζωοκλέφτης μάλιστα είχε μεγάλο κύρος ανάμεσα στους ομοφύλους του. Η ζωοκλοπή μάστιζε όλη την περιοχή της Μεσσηνίας και εξαλείφθηκε μόνο από τις αντιστασιακές οργανώσεις της κατοχής.
Οι σχέσεις των δύο πληθυσμών άρχισαν σιγά σιγά να εξομαλύνονται γύρω στο 1920. Τότε περίπου άρχισαν και οι μεικτοί γάμοι ανάμεσα στους πληθυσμούς , γεγονός που αποτέλεσε σημαντικό βήμα στην ειρηνική συμβίωση των πληθυσμών. Αναφέρεται μάλιστα και το όνομα ενός γιατρού, του Μαρκόπουλου, ο οποίος έχαιρε της αποδοχής όλων των κατοίκων και αποτέλεσε πρόσωπο κλειδί στη συμφιλίωση αυτή. Παρακάτω παραθέτουμε τη φωτογραφία του γιατρού, την οποία πήραμε από το φωτογραφικό αρχείο του Δήμου.
Από τότε αυτοί οι διαφορετικοί σε πολλά πληθυσμοί αποτέλεσαν μια συμπαγή ομάδα που δούλεψαν για την άνοδο και ανάπτυξη της περιοχής. Είναι πάντως γεγονός ότι η διάκριση μεταξύ Μανιατών και Βλάχων διατηρείται στην περιοχή ακόμα και σήμερα, ως απόηχος περισσότερο της καταγωγής της κάθε οικογένειας, θυμίζοντας για λόγους περισσότερο παραδοσιακούς τη διάκριση των δύο πληθυσμών που αποτελεί μέρος της τοπικής ιστορίας της περιοχής μας.
Πεταλίδι
Παραθαλάσσια κωμόπολη με παραθεριστική κίνηση, το Πεταλίδι, έδρα του ομώνυμου δήμου, διατηρεί εν μέρει το παραδοσιακό χρώμα του. Η όμορφη πλατεία του με το χώρο πρασίνου, τα καφέ - εστιατόρια και τα καταστήματα προσελκύει τους επισκέπτες της περιοχής. Στο λιμάνι δένουν βάρκες και καΐκια. Κοντά στο Πεταλίδι ήταν χτισμένη η αρχαία Κορώνη, που ιδρύθηκε από βοιωτούς αποίκους γύρω στο 369-365 π.Χ., πιθανώς πάνω στα ερείπια της ομηρικής Αίπειας. Το Πεταλίδι έχει 1.191 κατοίκους. Aπέχει 26,5 χλμ NΔ από την Kαλαμάτα.
ΑΞΙΟΘΕΑΤΑ
Η εκκλησία του Αγίου Νικολάου
Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ, στην πλατεία.
Η Υπαίθρια Αρχαιολογική Συλλογή
Η ΥΠΑΙΘΡΙΑ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗ ΣΥΛΛΟΓΗ, κοντά στην πλατεία.
Η εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής
Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΗΣ ΖΩΟΔΟΧΟΥ ΠΗΓΗΣ.
Η Δημοσία Βιβλιοθήκη
Η ΔΗΜΟΣΙΑ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ, με βιβλία, περιοδικά, οπτικοακουστικό υλικό κ.ά.
Η Βρύση του Ψεύτη
Η ΒΡΥΣΗ ΤΟΥ ΨΕΥΤΗ, στην ακρογιαλιά της κωμόπολης.
Τα Ερείπια Υστερορωμαϊκών Οχυρώσεων
ΤΑ ΕΡΕΙΠΙΑ ΥΣΤΕΡΟΡΩΜΑΪΚΩΝ ΟΧΥΡΩΣΕΩΝ.
Τα Ερείπια Ρωμαϊκής Έπαυλης
ΤΑ ΕΡΕΙΠΙΑ ΡΩΜΑΪΚΗΣ ΕΠΑΥΛΗΣ, με λουτρά και ψηφιδωτά, σε μικρή απόσταση από το Πεταλίδι.
Ο Αρχαιολογικός Χώρος των Καρποφόρων
Ο ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ ΤΩΝ ΚΑΡΠΟΦΟΡΩΝ, με θολωτό μυκηναϊκό τάφο και λείψανα κατοικιών. Στην περιοχή έχουν εντοπιστεί και άλλοι θολωτοί τάφοι με αξιόλογα ευρήματα.
Το Ενετικό Κάστρο (Πέρα Κάστρο)
ΤΟ ΕΝΕΤΙΚΟ ΚΑΣΤΡΟ (ΠΕΡΑ ΚΑΣΤΡΟ), στην κορυφή υψώματος με πανοραμική θέα, 3,5 χλμ από τον οικισμό Αγία Σωτήρα.
Το χωριό Πανιπερι
ΤΟ ΧΩΡΙΟ ΠΑΝΙΠΕΡΙ, με την εκκλησία του Προφήτη Ηλία - από εδώ έχετε μαγευτική θέα στο Μεσσηνιακό κόλπο και τις πεδινές εκτάσεις της περιοχής.
Το Καλαμάκι
ΤΟ ΚΑΛΑΜΑΚΙ, παραθαλάσσιο χωριό με τουριστική κίνηση.
Το Αχλαδοχώρι
ΤΟ ΑΧΛΑΔΟΧΩΡΙ, με όμορφη θέα στο Μεσσηνιακό κόλπο, την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου (κεντρικός ναός) και την εκκλησία της Αγίας Παρασκευής με αξιόλογες τοιχογραφίες (ξεχωρίζει η τοιχογραφία του Χάρου).
Ο Οικισμός Μαθιά
Ο ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΜΑΘΙΑ, με ωραία θέα στο Μεσσηνιακό κόλπο.
ΜΟΥΣΕΙΑ
Λαογραφικό "Γιώργος Γεννηματάς"
Βρίσκεται στο χωριό Καστάνια. Περιλαμβάνει μικρή λαογραφική συλλογή.
ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΞΕΡΕΤΕ
*KOΛYMΠI: Στις παραλίες Καρυά, Τζάνε, Πεταλίδι, Φάρο, Καλαμάκι και Χελωναριά.
*TOΠIKEΣ EKΔHΛΩΣEIΣ-ΠANHΓYPIA: Mεγάλη εμποροπανήγυρη, 13-14 Σεπτεμβρίου.
*ΠPΩTEΣ BOHΘEIEΣ: Aγροτικό Iατρείο, τηλ. 31216, φαρμακείο, τηλ. 31186.
*XPHΣIMA THΛEΦΩNA: Aστυνομία 31203, EΛTA 31099.
Το Πεταλίδι αποικία των Μανιατών
Του Δρ. Φιλολογίας Δικαίου Βαγιακάκου
Προέδρου της Εταιρείας Λακωνικών Σπουδών, π. Δ /ντού Ιστορικού Λεξικού Ακαδημίας Αθηνών
Προέδρου της Εταιρείας Λακωνικών Σπουδών, π. Δ /ντού Ιστορικού Λεξικού Ακαδημίας Αθηνών
Σαρανταπέντε σερνικοί
στο Πεταλίδι στο Σταυρί
εκάμασι Γεροντική...
στο Πεταλίδι στο Σταυρί
εκάμασι Γεροντική...
Το σημερινόν Μεσσηνιακόν χωρίον Πεταλίδι κείται επί του χώρου της αρχαίας Κορώνης ως αποδεικνύουν τα αρχαιολογικά ευρήματα εκ της περιοχής αυτής, ήτο δε και η έδρα του τ.δ. Κορώνης.
Εις τον χώρον του Πεταλιδίου επραγματοποιήθη υπό του συνταγματάρχου Νικολάου Πιερράκου - Μαυρομιχάλη εγκατάστασις Μανιατών μετά την δημιουργίαν του νέου Ελληνικού κράτους. Η εγκατάστασις αύτη απεφασίσθη υπ' αρ. 3016 της 11/8/1830 απόφαση Κυβερνήτου Καποδίστρια.
α) Η εγκατάστασις της οικογενείας Πιερράκου
Ο Καποδίστριας, αποβλέπων εις την αμοιβήν των αγωνιστών της Επαναστάσεως, απεφάσισε την εις αυτούς διανομήν γης εκ των λεγομένων Εθνικών κτημάτων (εξ εκείνων δηλ. τα οποία ανήκον εις Τούρκους αγάδες). Μεταξύ των αγωνιστών ήτο και ο πρώτος εξάδελφος του Πετρόμπεη, Πιέρρος Μαυρομιχάλης.
Ο χώρος, ο υπό της Κυβερνήσεως διατεθείς εις τον Πιέρρον Μαυρομιχάλην, ήτο η επαρχία Κορώνης και δη η περιοχή του Πεταλιδίου. Η εφημερίς Ναυπλίου «Αναγεννηθείσα Ελλάς» της 13ης Ιουνίου 1836 (φ.2, σ.8α) γράφει δια την αποικίαν:
«Νέα βοηθήματα χρηματικά εδόθησαν εις τους εν Πεταλίδι συνοικιζομένους Σπαρτιάτας. Ούτος ο συνοικισμός προ τίνος καιρού προοδεύει. Περισσότεροι των 200 οικογενειών Σπαρτιατών απεσύρθησαν από τους βράχους της Λακωνίας εις τας εύφορους πεδιάδας του Πεταλιδίου. Πλέον των 120 οικιών ωκοδομήθησαν εκεί από τους συνοικιζομένους και εντός ολίγου πόλις μικρά ανεγείρεται».
Κατά άλλην έγγραφον επίσης μαρτυρίαν του 1897: «Οι κάτοικοι του Πεταλιδίου είναι όλοι Μανιάται, οι δε Μεσσήνιοι είναι ολίγιστοι. Οι Πεταλιδαίοι διετήρησαν αμείωτον τον μανιάτικον χαρακτήρα των και την αρχαϊκήν προφοράν της ανδρικής γλώσσης της πατρίδος των, μεθ' όλην την μετά των Μεσσηνίων επικοινωνίαν και την προς αυτούς δι' επιγαμιων επιμιξίαν. Ο προσεκτικός παρατηρητής θέλει πεισθή ότι μάλλον οι Πεταλιδαίοι επέδρασαν επί των περιοικοΰντων Μεσσηνίων παρά ούτοι επ' αυτών. Το Πεταλίδι είναι παράρτημα της Μάνης επί Μεσσηνιακού εδάφους.
Ως εν Μάνη ούτω και εις το Πεταλίδι εκδικούνται και φιλοξενούσι και χαίρουσιν υπερμέτρως επί τη γεννήσει άρρενος εκδηλούντες την χαράν αυτών δια πυροβολισμών και έχουσιν οικογενειακάς έχθρας και εν γένει διέπονται υπό πάντων των εθίμων της Μητροπόλεως. Έχουσι δε και το χαρακτηριστικώτερον ιδίωμα του Μανιάτου, δηλαδή την προς αλλήλους ομόνοιαν έναντι των ξένων. Ένεκα τούτου και ένεκα του ανδρικού χαρακτήρος των οι Πεταλιδαίοι επεβλήθησαν εν Μεσσηνία επί τοσούτον, ώστε κατέστησαν την μεν αποικίαν των σεβαστήν, τους δε εις την Μεσσηνίαν ερχομένους Μανιάτας ανεκτούς. Ο στενός σύνδεσμος των μελών της αυτής γενιάς των ευρισκομένων εις Μάνην μετά των αποικισάντων εις Πεταλίδι διετηρείτο αμείωτος.
Το έχον μεγάλην διάδοσιν μοιρολόγι και εις Μάνην και εις Πεταλίδι, το οποίον συμβατικώς τιτλοφορείται «ο βγαλτός».
Σαρανταπέντε σερνικοί
στο Πεταλίόι, στο Σταυρί
εκάμασι γεοοντική
κ' εβγάλασι ένα βγαρτό
τον Παναγιώτη τον κουφό,
του γέρο-Πέτρακα το γιο,
να πάη για το Λάζαρο.
Χοήματα εμαζούξασι
και βάρκα τα’ αγοράσασι.
στο Πεταλίόι, στο Σταυρί
εκάμασι γεοοντική
κ' εβγάλασι ένα βγαρτό
τον Παναγιώτη τον κουφό,
του γέρο-Πέτρακα το γιο,
να πάη για το Λάζαρο.
Χοήματα εμαζούξασι
και βάρκα τα’ αγοράσασι.
Επισκεφθείς το Πεταλίδι το 1962, ότε πρόεδρος της Κοινότητος ήτο ο Παναγιώτης Στεφανάκος, διεπίστωσα ότι εις το μητρώον της Κοινότητος είναι εγγεγραμμένοι οι άποικοι (από 1834-1917) με παράλληλον αναγραφήν του χωρίου της Μάνης από το οποίον κατάγονται. Τα αντίστοιχα οικογενειακά επώνυμα σώζονται και σήμερον εις τα αυτά χωρία της Μάνης, διακρίνονται δε και δια των χαρακτηριστικών καταλήξεων των επωνύμων της Μάνης, ήτοι -άκης δια τα παλαιότερα και -έας δια τα νεώτερα της Έξω Μάνης και -άκος της Μέσα Μάνης, ως τα Βορεάκης, Πικουλάκης, Τρουπάκης, Αυγουλέας, Γριβέας, Λιέας, Τσιτομενέας, Γιαννακάκος, Γιδάκος, Κουράκος, Ξαρχάκος, Παρασκευάκος, Στεφανάκος κ.λπ.
1834 Παναγιωτούνης Οίτυλον1836 Μαρτάκος Δρύαλον1840 Σπυράκος, Δαιμονάκος Γέρμα1844 Ξαρχάκος Σταυρί1845 Αυγουλέας Τροχάλακας, Καραβίτης1846 Καραμοϋζης Χαριά Κούνος1847 Γρουσοΰζης (Γρουσουζάκος) Αρεόπολις, Ξαρχάκος Σταυρί1848 Οικονομάκης Αρεόπολις1850 Πικουλάκης Αρεόπολις, Μολώνης Πλάτσα1851 Στραβόλαιμος Αρεόπολις1852 Μαρκίδης (Μαρκέας) Κάμπος, Σταυρακόπουλος Βαχός, Σουκαράς Σταυρί, Ψυλλάκος Σταυρί1853 Δαμήλος Δολοί1854 Γριβέας Οίτυλον, Μαριόλης Δρυ1856 Καψάκος Σταυρί, Λουγκάνης Δρύαλον, Λεουτσάκος Κηπούλα1858 Διπλαράκος Οίτυλον, Μωκάκος Σταυρί, Τσακάκος Κηπούλα1859 Κουλιζάκος Παχιάνικα, Σκλαβόλιας Μπουλαριοί1860 Μπαζίνας Οίτυλον1862 Αλεμάγκος Ξεχώρι, Κορωναίος Αρεόπολις, Στεφανάκος Πύργος, Χιουτάκακος Κουσκούνι1863 Αλαφρής Κοίτα, Μονέδας Παχιάνικα, Μιχαλαράκος Αρεόπολις1864 Γιαννακάκος Κούνος, Σιφίλιας - Κουμεντάκος Μίνα, Τσακάκος Κηπούλα, Χορταρέας Πλάτσα, Κουράκος Κούνος1866 Αλέπης Αρεόπολις, Γιδάκος Οχιά, Δικαιουλάκος Πύργος, Κατσιμαντής Κούνος, Λαδάς Πύργος1866 Μαυρομιχάλης-Ροδίτης Αρεόπολις, Σάσσαρης Μέζαπον1867 Ιατρόπουλος Οίτυλον, Μπραΐμης Έρημος, Μαλιαρίτης (Μαλιαράκος) Οχιά, Ξιφαράς Αρεόπολις, Πενταρβάνης Κηπούλα1868 Καβαλλιώτης – Πετράκος Κάββαλος1869 Γουρουνάς Πηγάδι – Πλάτσα, Παπαδάκος – Πιρούνιας Καφιόνα, Σκαφιδάς Κούνος, Γεωργίκος Πηγάδια1870 Παρασκευάκος Σταυρί, Τρουπάκης Καρδαμύλη1872 Λαγούδης Μπρίκι1873 Κατσαράς Κηπούλα, Λαγιάκος Κοίτα, Μπαρελάκος Αρεόπολις1874 Βλαστός1 Πανάγος, Παπαδόγγονας Κούνος1875 Δαζέας Κάμπος, Καλογεράκος Κελεφά1876 Βορεάκης Πύργος, Κουσουλάκος Αρεόπολις, Σασσανάκος Χαριά, Τσικρικάς Βάθεια1877 Κουμεντάκος Αρεόπολις, Πασαρέας Κεχριάνικα, Τσιλιβαράκος Κουλούμι1881 Τσιρίβας Δρυ1882 Κουρεντζής Κυπάρισσος, Μπουκουβάλας Κάβαλλος, Μωράκος Αρεόπολις1884 Κορκολιάκος-Δημάκος Κηπούλα1886 Βαρδαλάς Κατωπάγκι, Καριζώνης Χαριά, Κατσιγιάννης Μηλιά, Στραβάκος Πύργος, Σπυριδάκος Κατωπάγκι1887 Γαρδελάκος Κηπούλα, Γεωργουλάκος Σταυρί1891 Αλμυράντες Κοίτα, Αγραπίδης Κοίτα1896 Παχής2 Παχιάνικα1897 Πουλάκος Χαριά1899 Πέτρουλας Οίτυλον1901 Κοττέας Κεχριάνικα1904 Δουράκης Καστάνια1909 Λιέας Πραστίον1917 Τσιτομενέας Ξεχώρι
Σημειώσεις
1. Πρώτος άποικος ως βοσκός
2.Εκ του επων. Παχής εδόθη το όνομα τον χωρίου Παχιάνικα, όπως από το επών. Κεχρής το όνομα το χωρίου Κεχριάνικα.
1. Πρώτος άποικος ως βοσκός
2.Εκ του επων. Παχής εδόθη το όνομα τον χωρίου Παχιάνικα, όπως από το επών. Κεχρής το όνομα το χωρίου Κεχριάνικα.
Το Πεταλίδι αποτελεί τοπική κοινότητα και έδρα της Δημοτικής Ενότητας Πεταλιδίου, ενώ κατά το παρελθόν αποτέλεσε και έδρα του παλαιού δήμου Κορώνης. Το Πεταλίδι είναι χτισμένο κοντά στη θέση της ομηρικής πόλης Αίπειας, στον μυχό του Μεσσηνιακού κόλπου. Βρίσκεται άλλωστε στη θέση της αρχαίας Αίπειας, ενώ στην περιοχή Νιόχωρα βόρεια του Πεταλιδίου έχουν ανακαλυφθεί αρχαιολογικά ευρήματα της μεσοελλαδικής αλλά και της πρωτοελλαδικής εποχής. Στην περιοχή μπορεί κανείς να θαυμάσει τις βυζαντινές εκκλησίες της Ζωοδόχου Πηγής και του Αγίου Νικολάου. Το Πεταλίδι υπήρξε μία από τις επτά Μεσσηνιακές πόλεις που έδινε ο Αγαμνέμνονας σαν προίκα στην κόρη του Ιφιγένεια, εάν την παντρευόταν ο Αχιλλέας. Ξεχωριστή ιδιότητά του συνιστά ο συνδυασμός βουνού, θάλασσας και καταπράσινου κάμπου σε αφάνταστη αρμονία και ποικιλία χρωμάτων. Κατά τον Γ΄ Μεσσηνιακό πόλεμο, όταν οι Σπαρτιάτες κατέλαβαν την Μεσσηνία κατέκαψαν την Αίπεια επειδή ήταν σύμμαχος των Μεσσηνίων και οι κάτοικοί της έφυγαν για την Σικελία. Το 369π.Χ. ο Θηβαίος Επιμενίδης στα ερείπια της Αρχαίας Αίπειας ίδρυσε νέα πόλη την οποία ονόμασε Κορώνεια - Κορώνη, επειδή καταγόταν από την Κορώνεια της Βοιωτίας. Η Κορώνη αναπτύσσεται συνεχώς και το 175 π. Χ. φέρεται σαν μέλος της Αχαϊκής Συμπολιτείας. Κατά τον 7ο αιώνα π.Χ. οι κάτοικοί της φοβούμενοι τους Μπαρμπαρινούς Κουρσάρους οι οποίοι λεηλατούσαν τα παράλια, εγκαταλείπουν την Κορώνη και μετακομίζουν στην Αρχαία Ασίνη ιδρύοντας τη σημερινή Κορώνη. Τα αρχαιολογικά ευρήματα της περιοχής από την προϊστορική περίοδο αλλά και από τους ιστορικούς χρόνους-τα περισσότερα εκ των οποίων φυλάσσονται στο Μουσείο της Καλαμάτας- μαρτυρούν τη συνεχή κατοίκησή της, ενώ ενδιαφέρον παρουσιάζουν και τα λείψανα στις αρχαιολογικές τοποθεσίες γύρω από τον οικισμό. Το 1830 μετά την απελευθέρωση κι έπειτα από το διάταγμα 3016/11-08-1830 του Κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια παραχωρείται ο χώρος της Αρχαίας πλέον Κορώνης στον συνταγματάρχη Νικόλαο Πιερράκο – Μαυρομιχάλη. Ο τελευταίος παίρνοντας αποίκους από την Μάνη έρχεται και ιδρύει το σημερινό Πεταλίδι. Η εγκατάσταση αυτή έγινε για να ευχαριστήσει ο Ι. Καποδίστριας τους Μανιάτες διαθέτοντας τους δημόσια γη. Το Πεταλίδι διαθέτει αστυνομικό τμήμα, αγροτικό ιατρείο, ταχυδρομείο, τράπεζες (ΑΤΜ) και λιμάνι. Η περιοχή παράγει ελιές, λάδι, σύκα, εσπεριδοειδή, οπωροκηπευτικά, σταφίδα και κρασί, ενώ η συνύπαρξη θάλασσας, υποδομών και αξιοθέατων την καθιστούν δελεαστικό τουριστικό προορισμό. Σήμερα το Πεταλίδι απαρτίζουν, εκτός του ομώνυμου οικισμού, και οι οικισμοί Καρυά , Μποστανιά, Συκαλόραχη, Τζάνες και Φόροι. Οι οικισμοί Καρυά με 30 κατοίκους, Μποστανιά με 15, και ο ακατοίκητος οικισμός της Συκαλόραχης είναι νεοσύστατοι οικισμοί αναγνωρισμένοι το 2011, ενώ οι οικισμοί Τζάνες και Φόροι αναγνωρίστηκαν το 1971 και έχουν 77 και 56 κατοίκους αντίστοιχα. Ο πληθυσμός του Πεταλιδίου σήμερα ανέρχεται στους 1046 κατοίκους. Η συνολική έκταση του Δήμου είναι 104.970 χιλ. στρέμματα.
Στις δυτικές ακτές του Μεσσηνιακού κόλπου και μόλις 26 χιλιόμετρα από την πρωτεύουσα του νομού, Καλαμάτα, συναντάμε ένα από τα ομορφότερα τουριστικά θέρετρα της Πελοποννήσου, το Πεταλίδι.
Χτισμένο σε έναν μικρό όρμο που θυμίζει πέταλο, από εκεί άλλωστε και το όνομα του, το Πεταλίδι από ένα γραφικό ψαροχώρι στα μέσα του περασμένου αιώνα εξελίσσεται σταδιακά σε σημαντικό τουριστικό πόλο της νότιας Πελοποννήσου.
Στη θέση που βρίσκεται σήμερα το Πεταλίδι ήταν χτισμένη ηομηρική Αίπεια την οποία ο Όμηρος συγκαταλέγει στις πόλεις που δίνει ο Αγαμέμνονας στον Αχιλλέα ως αντάλλαγμα για να παντρευτεί μία από τις κόρες του.
Η αρχαία Κορώνη χτίζεται στην περιοχή του Πεταλιδίου, ενώ η ακμή συνεχίζεται και στα ρωμαϊκά χρόνια αφού Στην περιοχή του Πεταλιδίου η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως ναό της ρωμαϊκής εποχής και λουτρά της ίδιας περιόδου, σκαλισμένους λίθους, κίονες από μάρμαρο, επιγραφέ καθώς και τμήματα αγαλμάτων.
Το 1828 ο όρμος του Πεταλιδίου γίνεται ο τόπος απόβασης των στρατευμάτων του Γάλλου Μαιζών ο οποίος συμβάλει στην εκκαθάριση της Πελοποννήσου βοηθώντας τους επαναστατημένους Έλληνες.
Το σημερινό Πεταλίδι ιδρύθηκε από τον Μανιάτη Νικόλαο Μαυρομιχάλη στον οποίο δόθηκε η περιοχή από τους Βαυαρούς ως ελάχιστη αμοιβή για τη μοναδική βοήθεια που προσέφερε η οικογένεια του στον αγώνα της ελληνικής ανεξαρτησίας.
Το Πεταλίδι από τότε έχει εξελιχθεί και από ένα όμορφο ψαροχώρι έγινε ένα πολύ όμορφο τουριστικό θέρετρο για όλες τις εποχές, αφού συνδυαζεί με μεγάλη επιτυχία τις ατελείωτες ακτές με το βουνό της μεσσηνιακής χερσονήσου.
Η διαμονή στην περιοχή καλύπτεται από πολλά και ποιοτικά καταλύματα. Μην ξεχάσετε να επισκεφθείτε τις αρκέτες και πολύ ωραίες ψαροταβέρνες.
Το Πεταλίδι αποτελεί ένα χαρακτηριστικό δείγμα μεσογειακού παραθαλάσσιου χωριού με τους ελαιώνες και τις συκιές να δίνουν μία ξεχωριστή γοητεία.
Η παραλία Πεταλιδίου βρίσκεται ακριβώς πριν το λιμανάκι του παραθαλάσσιου οικισμού που αποτελεί ένα αναπτυσσόμενο θέρετρο της Μεσσηνίας. Η ακτή έχει μήκος 300 μέτρα και είναι στρωμένη με χοντρά βότσαλα, ενώ ο βυθός είναι αμμώδης.
Στην παραλία Πεταλιδίου, που απέχει 15 χιλιόμετρα από τη Μεσσήνη, θα βρείτε φυσική σκιά από τα δέντρα που την περιβάλλουν και ένα παραδοσιακό καφενείο μπροστά στη θάλασσα για να πιείτε τον καφέ σας απολαμβάνοντας και όμορφη θέα.
Το Πεταλίδι είναι χτισμένο κοντά στη θέση της ομηρικής πόλης Αίπειας, απέχει 27 χιλιόμετρα από την Καλαμάτα και φυσικά αποτελεί με τις σύγχρονες υποδομές του μια εξαιρετική επιλογή για τις διακοπές σας.
Έχοντας ως αφετηρία την παραλία Πεταλιδίου μπορείτε να απολαύσετε όλες τις γειτονικές παραλίες του Μεσσηνιακού Κόλπου, χωρίς να παραλείψετε να περιηγηθείτε στα αξιοθέατα της περιοχής και στα μνημεία της.
Κοντά στην παραλία του Πεταλιδίου θα βρείτε δωμάτια, ξενοδοχεία, ταβέρνες, καταστήματα και ό,τι άλλο χρειαστείτε για την παραμονή σας εκεί.
ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΕΤΑΛΙΔΙΟΥ
"Πεταλίδι, όρμος φυσικός, πανέμορφος, πραγματικό πέταλο, εξ ου και το όνομά του. Εδώ, στα ανατολικά παράλια της πολυθρύλητης Πυλίας, μπορεί κανείς να χαρεί παραλίες ποικιλόμορφες, απερίγραπτου κάλλους, μπορεί να γευτεί σπάνιες εκφάνσεις της φύσης. Όρμος που στα νερά του καθρεφτίστηκαν από τα προϊστορικά χρόνια μέχρι σήμερα, πόλεις τρεις: η ομηρική Αίπεια η «προικώα», η αρχαία Κορώνη των επαναπατρισθέντων Μεσσηνίων με τη βοήθεια των Βοιωτών, το σημερινό Πεταλίδι, τόπος αντίδωρο στους αγωνιστές του ΄21 για τους αγώνες και τις θυσίες τους, τόπος ιερός που ρίζωσε η λευτεριά του Νεοελληνικού κράτους. Σε τούτες τις ακρογιαλιές προσέγγιζαν ή άνοιγαν πανιά των Αχαιών τα καράβια. Σε τούτες τις αμμουδιές βρήκαν απάγκιο οι Γάλλοι απελευθερωτές του Μαιζόν, το 1928»
Κάπως έτσι περιέγραφε σε ένα κειμένό του-τόσο πετυχημένα- ο τέως Δήμαρχος Δήμου Πεταλιδίου, κ. Ηλίας Κουτσοδημητρόπουλος, το Πεταλίδι, καταγράφοντας με τον πιο χαρακτηριστικό τρόπο τη μακραίωνη και πλούσια ιστορία του, η οποία μας πάει πολύ πίσω στο χρόνο...
ΟΜΗΡΙΚΗ ΑΙΠΕΙΑ-ΑΡΧΑΙΑ ΚΟΡΩΝΗ-ΠΕΤΑΛΙΔΙ
Η ιστορία του Πεταλιδίου ανάγεται ήδη στην ομηρική εποχή. Στον Όμηρο αναφέρεται ως την ωραία Αίπεια που έδωσε ο Αγαμέμνονας προίκα στον Αχιλλέα, για να παντρευτεί την κόρη του. Στην κλασική εποχή, την ίδια περιοχή την συναντάμε με το όνομα Κορώνη, την οποία ίδρυσαν οι Θηβαίοι το 369 π.Χ, όταν επανέφεραν στην Πελοπόννησο τους Μεσσήνιους. Το μέχρι πότε διατηρήθηκε η αρχαία Κορώνη δεν μπορούμε να το γνωρίζουμε με ακρίβεια. Τα αρχαιολογικά ευρήματα σταματούν γύρω στον 6ο αιώνα μ.Χ. Από τότε η περιοχή μένει ακατοίκητη, ενώ την ονομασία Πεταλίδι, - την ετυμολογία του οποίου πρέπει να αναζητήσουμε στη μορφολογία του εδάφους- την συναντάμε για πρώτη φορά το 1417 σ’ ένα Ενετικό κείμενο είσπραξης τελωνειακών δεσμών, ως τοπωνύμιο μόνο και όχι ως κατοικημένη περιοχή. Σημαντικός σταθμός για την ιστορία του Πεταλιδίου αποτελεί η απόβαση των γαλλικών στρατευμάτων του Maison, το 1828, με σκοπό την εκδίωξη του Ιμπραήμ από την Πελοπόννησο και την εδραίωση της ελευθερίας της περιοχής.
Η κωμόπολη του σημερινού Πεταλιδίου ιδρύεται το 1834 με βασιλικό διάταγμα, με πρωτοβουλία του Νικόλαου-Πιερράκου Μαυρομιχάλη για εγκατάσταση Μανιατών στην έρημη τότε περιοχή του Πεταλιδίου, στους οποίους δόθηκε το Πεταλίδι ως αντίδωρο για τους αγώνες τους στην ελληνική επανάσταση. Από τότε,έως και σήμερα,το Πεταλίδι αναπτύχθηκε γοργά και αποτέλεσε μια εύρρωστη κωμόπολη.
Αρχαία Κορώνη, Πεταλίδι Μεσσηνίας.
Το Πεταλίδι είναι παραθαλάσσιο θέρετρο του δήμου Μεσσήνης της Περιφερειακής Ενότητας Μεσσηνίας. Απέχει από την Καλαμάτα 26 χιλιόμετρα. Στο Πεταλίδι, στον λόφο "κάστρο", ήταν χτισμένη η αρχαία Κορώνη. Σώζονται τμήματα του τείχους της αρχαίας ακροπόλεως και υπολείμματα αρκετών κτηρίων. Επίσης σε κοντινή απόσταση υπάρχουν εκτεταμένες εγκαταστάσεις της Ρωμαϊκής εποχής.
Ιδρύθηκε από βοιωτούς εποίκους, περίπου το -365. Γνώρισε ιδιαίτερη ανάπτυξη στους ελληνιστικούς και ρωμαϊκούς χρόνους, ενώ διέθετε σημαντικό λιμάνι. Ο Παυσανίας αναφέρει ότι στην πόλη υπήρχαν ιερά της Ινούς, της Αρτέμιδος, Ασκληπιού και Διονύσου ενώ αναφέρει τα σημαντικά χάλκινα αγάλματα του Διός και της Αθηνάς. Τον +6ο/ +7ο αιώνα η πόλη εγκαταλείπετε και οι κάτοικοι χτίζουν την νέα τους πόλη στην θέση της αρχαίας Ασίνης. Στην νέα της τοποθεσία, στον Αντίποδα του Ακρίτα, η Κορώνη θα συνεχίσει την πορεία της από τον μεσαίωνα μέχρι σήμερα.
Η ανοικοδόμηση του Πεταλιδίου έγινε τα νεότερα χρόνια (1830) επί βασιλείας Όθωνα με παραχώρηση της περιοχής στους Μανιάτες αγωνιστές, ενώ τα σχέδια της πόλης εκπόνησαν οι Βαυαροί Κόρμαν και Στράροδ.
Οι ανασκαφές των τελευταίων ετών:
1. Στη θέση «Λουτρό», που βρίσκεται σε απόσταση 3,5 χλμ. δυτικά του οικισμού του Πεταλιδίου, ήλθαν στο φως κατά τη διάρκεια δύο ανασκαφικών περιόδων το 2009 και το 2010, πολύ εκτεταμένες εγκαταστάσεις ρωμαϊκών χρόνων. Το συγκρότημα βρίσκεται σε απόσταση λίγων μέτρων από τα λουτρά υστερορωμαϊκών χρόνων που είχαν αποκαλυφθεί παλιότερα στην ίδια ιδιοκτησία. Οι αποκαλυφθείσες εγκαταστάσεις αναπτύσσονται κατά μήκος της ακτής και περιλαμβάνουν χώρους λουτρών με υπόκαυστα, κλιβάνους γυαλιού και μετάλλων με τους βοηθητικούς τους χώρους και περίβολο.
Ανάμεσα στα κτίσματα των ρωμαϊκών χρόνων βρέθηκαν τα ερείπια ενός κτηρίου κλασικών χρόνων, το οποίο διατηρήθηκε από τους μεταγενέστερους ως μνημείο και δεν καταστράφηκε.
2. Οι διαμορφωτικές εργασίες μεγάλης έκτασης, στις οποίες προέβη ο ιδιοκτήτης οικοπέδου στην ακρόπολη του Πεταλιδίου, είχε ως αποτέλεσμα την καταστροφή αρχαίων και τη διενέργεια σωστικής ανασκαφής από την ΛΗ΄ Εφορεία το 2009. Κατά την ανασκαφή αποκαλύφθηκαν λείψανα λουτρικών εγκαταστάσεων, τμήματα ψηφιδωτών δαπέδων και θεμέλια μεγάλων κτισμάτων υστερορωμαϊκών χρόνων.
1. Στη θέση «Λουτρό», που βρίσκεται σε απόσταση 3,5 χλμ. δυτικά του οικισμού του Πεταλιδίου, ήλθαν στο φως κατά τη διάρκεια δύο ανασκαφικών περιόδων το 2009 και το 2010, πολύ εκτεταμένες εγκαταστάσεις ρωμαϊκών χρόνων. Το συγκρότημα βρίσκεται σε απόσταση λίγων μέτρων από τα λουτρά υστερορωμαϊκών χρόνων που είχαν αποκαλυφθεί παλιότερα στην ίδια ιδιοκτησία. Οι αποκαλυφθείσες εγκαταστάσεις αναπτύσσονται κατά μήκος της ακτής και περιλαμβάνουν χώρους λουτρών με υπόκαυστα, κλιβάνους γυαλιού και μετάλλων με τους βοηθητικούς τους χώρους και περίβολο.
Ανάμεσα στα κτίσματα των ρωμαϊκών χρόνων βρέθηκαν τα ερείπια ενός κτηρίου κλασικών χρόνων, το οποίο διατηρήθηκε από τους μεταγενέστερους ως μνημείο και δεν καταστράφηκε.
2. Οι διαμορφωτικές εργασίες μεγάλης έκτασης, στις οποίες προέβη ο ιδιοκτήτης οικοπέδου στην ακρόπολη του Πεταλιδίου, είχε ως αποτέλεσμα την καταστροφή αρχαίων και τη διενέργεια σωστικής ανασκαφής από την ΛΗ΄ Εφορεία το 2009. Κατά την ανασκαφή αποκαλύφθηκαν λείψανα λουτρικών εγκαταστάσεων, τμήματα ψηφιδωτών δαπέδων και θεμέλια μεγάλων κτισμάτων υστερορωμαϊκών χρόνων.
Η ακρόπολη της αρχαίας Κορώνης βρισκόταν στο λόφο "κάστρο' όπου έχουν εντοπιστεί διάσπαρτα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα.
Στην ευρύτερη περιοχή έχουν περισυλλεγεί πολυάριθμα ευρήματα και εντοπιστεί πολλά κτήρια. Στην θέση "Πόρτες" αποκαλύφθηκαν Ελληνιστικοί κυβωτιόσχημοι τάφοι.
Στην θέση "Λουτρό" επαύλεις με ψηφιδωτά δάπεδα, λουτρικές εγκαταστάσεις και εργαστήρια, δηλώνουν έντονη οικιστική δραστηριότητα στους Ρωμαϊκούς χρόνους.
Σε ημικατεστραμμένη ταφή σε άλλο σημείο της ίδιας ιδιοκτησίας βρέθηκαν πλουσιότατα και μοναδικά ευρήματα του -1ου αι. με +1ο αι.
Πεταλίδι:
Μεταξύ αυτών συγκαταλέγονται και κάμινοι υάλου σημαντικά κτίρια βιοτεχνικού χαρακτήρα της εποχής.
